Başkanlık sistemi nedir, özellikleri nelerdir?

Geçtiğimiz yıllarda ülkemizde sıkça tartışılan başkanlık sistemi ve yarı başkanlık sistemi gibi hükümet sistemleri son dönemde yeniden ayyuka çıktı. Basında, toplum içerisinde başkanlık sistemi hakkında tartışmalar hız kazandı. Ancak görüldüğü üzere başkanlık sistemi hakkında bir çok vatandaşımız detaylı bilgiye sahip değil. Peki nedir bu başkanlık sistemi? Özellikleri nelerdir? Türkiye modeli başkanlık sisteminden söz edilebilir mi? Başkanlık sistemi hangi ülkelerde var ?

Başkanlık Sistemi Nedir?

Başkanlık sistemi, en basit tanımı ile devlet yönetiminde tek bir kişinin başkanlığında hükümet etme ve devleti yönetme esasına bağlı siyasi bir sistemdir. Başkanlık sisteminde yasamanın yürütmeyi fesih etme yetkisi bulunmamaktadır.

Başkanlık sistemi yasama, yürütme ve yargı organları arasında kesin bir ayrıma dayanmaktadır. Yürütmenin iktidar olanakları başkanlık sistemi ile kesin suretle genişlemektedir.

Başkanlık Sistemi Özellikleri Nelerdir?

Başkanlık sistemini diğer parlamenter sistemlerden ayıran en büyük ve en temel özellik yürütmenin nasıl ve ne şekilde gerçekleştirildiğidir. Diğer sistemlerin aksine başkanlık sisteminde yürütme ile yasama organı iç içe geçmemiş durumdadır. Başkanlık sistemi temel olarak aşağıdaki özellikleri barındırmaktadır:

• Devlet başkanı herhangi bir şekilde yasa tasarısı sunamamasına rağmen, yasama kararlarını veto etme hakkı bulunmaktadır. Bir üst merci de bu vetoyu iptal edebilir.
• Başkan yasada belirlenen süre zarfınca görev alabilmektedir. Güvensizlik ortamı sebebiyle hükümet düşürmek mümkün değildir. Ancak daha önce bazı ülkelerde yasaları çiğnediği sebebiyle erken seçim kararı alınmıştır.
• Yürütme organı kişiler üstü bir kurum olarak görünmektedir. Bakanlar Kurulu başkanın düşüncesine ve siyasi tutumuna göre hareket eder. Ancak mahkemelere herhangi bir suretle karışamaz ve emir veremez. Bakanlar Kurulu yada ordudan bir şahsa direk olarak müdahale edebilme yetkisi yine başkanda bulunmaktadır.
• Başkanlık sisteminde herhangi bir suçtan hüküm giymiş mahkumları affetme yada cezalarını hafifletme yetkisi başkanın elinde bulunmaktadır.
• Başkan doğrudan halk tarafından seçilmektedir.
• Yürütme organı tek kişiden oluşmaktadır.

Başkanlık Sistemi Hangi Ülkelerde Var? Hangi Ülkeler Başkanlık Sistemi İle Yönetilir?

Günümüzde başkanlık sistemi ile yönetilen ülkeler;  Afganistan, Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Azerbaycan, Belarus, Bolivya, Brezilya, Dominik Cumhuriyeti, Endonezya, Ermenistan, Ekvator, El Salvador, Filipinler, Guatemala, Güney Kore, Haiti, Honduras, İran, Kazakistan, Kenya, Kıbrıs, Kolombiya, Kosta Rika, Liberya, Meksika, Nikaragua, Nijerya, Panama, Peru, Seyşeller, Sierra, Leone, Sri Lanka, Sudan, Surinam, Şili, Tanzanya, Türkmenistan, Uganda, Uruguay, Venezuela, Zambiya’dır. Bu ülkeler içerisinde sadece beş tanesi demokrasi ile yönetilmektedir.

Başkanlık Sisteminin Avantajları Nelerdir?

Başkanlık sistemini savunan uzmanlar bu sistemin avantajlarını şöyle sıralamışlardır;

• Doğrudan Yetki: Doğrudan halk tarafından seçilmiş olması, başkanın anayasal gücünü arttırmaktadır. ABD gibi başkanlık sistemlerinde başkan, halk oylamasının ardından seçiciler kurulu tarafından seçilmektedir.
• Kuvvetler Ayrılığı: Başkanlık sistemi ile yasama ve yürütme organları birbirinden ayrılmaktadır. Bu sebepten dolayı iki kurumun da birbirini denetleyerek yetkilerini kötüye kullanmasını engellerler.
• Hızlı Karar Mekanizması: Güçlü ve kati yetkilerle donatılan başkan ile alınacak kararlar hızlanır.
• İstikrar: Sabit bir görev süresine sahip olacak olan başkan, her an değişebilecek olan bir başkana göre daha istikrarlı bir ortam oluşturmaktadır.

Başkanlık Sisteminin Dezavantajları Nelerdir?

Aslında burada başkanlık sisteminin dezavantajları yerine başkanlık sisteminin eleştirileri tabirini kullanmak daha doğru olacaktır. Başkanlık sistemine yapılan eleştiriler genel itibariyle dört ana başlık altında toplanmaktadır.

• Otoriter rejime olan eğilim: Birçok bilim uzmanı başkanlık sisteminin istikrarlı olmadığını savunur ve demokratik olmayan bir sistem yaratma riski bulunduğunu savunur.
• Kuvvetler ayrılığı: Birçok durumda devletin organları arasında tıkanıklıkların olabileceği savunulur.
• Başkanlık değişiminde engeller: Başkan olan kişinin süre zarfınca değiştirilmesinin çok zor olması siyasi bilimcilere göre risk arz etmekte.
• Ülkelerin siyasi geleneklerine göre farklılıklar: Siyasi bilimcilere göre kendine özgü bir başkanlık sistemi bulunan ABD haricinde başkanlık sisteminde istikrarlı ve iyi işleyen başka bir ülke bulunmamaktadır.

Başkanlık Sisteminin Türkiye Şartlarında Uygulanabilirliği?

Başkanlık sistemi, Amerika Birleşik Devletleri ve harici birkaç örnek dışında demokratik bir siyasi sistemi sürdürememiştir. Özellikle Latin Amerika ülkelerinde birçok kez denenmiş ancak, başkanlık sistemi yerini askeri rejimlere bırakmıştır. Bu sebep ve örneklerden dolayı dünya üzerinden başkanlık sisteminden çok, demokratik olmayan bir işleyişten bahsetsek abes kaçmaz.

Başkanlık sisteminde seçimleri tek bir aday kazanmakta ve bu aday da kabine üyesi olan bakanları atayarak yürütme organı gücünü tek başına eline geçirmektedir. Türkiye gibi demokrasi geleneği ve demokratik yapısı tam olarak oturmamış ülkelerde sistemin demokratik yapıdan uzaklaşması çok kolay bir şekilde gerçekleşebilir.

Başkanlık sisteminde yürütme organı tek bir kişi tarafından kontrol edilecek olması, sistemin ve ülkenin demokratik işleyişine zarar verebilir. Parlamenter sistemde hükümet düzenli olarak denenmekte iken başkanlık sisteminde böyle bir durum söz konusu değildir. Başkan yasamaya karşı sorumlu değil, sadece halka karşı sorumludur. Bu sebeplerden dolayı demokratik sistemin devamı için parlamenter sistemler daha uygun gözükmektedir.

Başkanlık sistemlerinde sağ ve sol iki merkez parti öne çıkmaktadır. Parlamentoda bulunan çeşitlilik bu sebepten dolayı ortadan kalkar ve liberal demokrasiye ket vurulur.

Sonuç olarak Türkiye’de demokratik rejimin sürmesi ve daha sağlam şekilde oturabilmesi için parlamenter sistem daha uygun gözükmektedir. Başkanlık sistemi bu demokratik ortamı koparma tehlikesi barındırmaktadır.

Başkanlık Sistemi Anketi?

Başkanlık sistemi hakkında ne düşündüğünüzü sizde anketimize oy vererek dile getirebilir, Başkanlık sistemi hakkında soru, sorun yada görüşlerinizi yorum bölümünden dile getirebilirsiniz.

 Yükleniyor ...

DİĞER BAŞKANLIK SİSTEMİ HABERLERİNİ ÖNCE SİZE GÖNDERELİM!

Devlette.com, başkanlık sistemi konusunda tüm yeni haberleri ve duyuruları çok yakından anlık olarak takip etmektedir ve bu bildiriler ilk olarak bu sitede yayınlanmaktadır. Bu nedenle devlette.com'un yayınladığı haberleri takip etmeniz ve hızlı adım atmanız yararınıza olacaktır. Devlette.com'dan yapılan başkanlık sistemi duyurularını ve haberlerini en önce siz almak istiyorsanız aşağıdaki kanallardan bize abone olabilirsiniz.